Καταστροφή των Αμπαδιωτών μουσουλμάνων στο Αμάρι Ρεθύμνου

Οι χριστιανοί επαναστάτες στις 20 Ιουνίου 1821 επιτέθηκαν στους Αμπαδιώτες μουσουλμάνους που ζούσαν στην επαρχία Αμαρίου Ρεθύμνου. Οι Αμπαδιώτες μιλούσαν μια δική τους διάλεκτο, θεωρούνταν ιδιαίτερα σκληροτράχηλοι και υπάρχουν διάφορες θεωρίες για την καταγωγή τους. Μετά από σκληρή μάχη, οι επαναστάτες εξουδετέρωσαν τους Αμπαδιώτες μαζί με τον αρχηγό τους, τον Δελημουσταφά.

ὁ δὲ Ροῦσος, ὁ Σουδερός, ὁ Κουρμούλης, ὁ Πωλογεωργάκης καὶ Μελιδόνης προέβησαν τὴν 20 Ἰουνίου εἰς τὴν ἐπαρχίαν Πάνακρον ἢ Ἀμάριον, τοῦ ὁποίου οἱ κάτοικοι ἔλαβον παραχρῆμα μέρος εἰς τὸν κοινὸν ἀγῶνα καὶ ἠγόραζον ἐπὶ μεγάλῃ τιμῇ τὰ προσφερόμενα ὅπλα. Ἅπαντες οἱ Κρῆτες Ἕλληνες ἐπεθύμουν ν’ ἀποχωρίζωνται τῶν πρότερον συμβιούντων Τούρκων, καθ’ ὅσον ἔβλεπον τὴν ἐπανάστασιν προοδεύουσαν καὶ ἐπηύξανεν ὁ κίνδυνος ἐκ τούτου πλειότερος, πολὺ δὲ περισσότερον εἰς τοὺς Ἀμαριώτας· […] Οἱ δὲ Ἀμπαδιῶται, ἅμα ἔμαθον ὅτι ἐξερράγη ἡ ἐπανάστασις καὶ ἐπροχώρει πρὸς τὸ μέρος των, μετεκόμισαν τάχιστα τὰς οἰκογενείας καὶ τὰ εὐκόμιστα τῶν οἰκιακῶν εἰς Ἡράκλειον· καὶ διέμειναν συσσωματωθέντες εἰς Βαθιακόν, πρωτεύουσαν τῆς συνοικίας των, ἕτοιμοι ὄντες νὰ ὑπερασπίσωσι διὰ τῶν ὅπλων ἑαυτούς, τὴν περιουσίαν καὶ τιμήν των· […] Ἐπετέθησαν τέλος κατ’ ἐκείνων οἱ Ἕλληνες, καὶ πυροβολισμὸς διηνεκὴς νυχθημερὸν πεισματώδης κατ’ ἀλλήλων διήρκεσεν ἐπὶ δύο σχεδὸν ἡμέρας· τὴν δ’ ἐπιοῦσαν, ἐξορμήσαντες τῶν ὀχυρωμάτων οἱ Τοῦρκοι ἐπέπεσον νὰ καταδιώξωσι τοὺς πολεμίους των, οἵτινες ἀποσυρθέντες κατέλαβον ὀχυρωτέρας θέσεις, ἔνθα πεισματώδης διήρκεσεν ἐπὶ τέσσαρας σχεδὸν ὥρας ἡ ἀμοιβαία ἄμυνα· θλασθέντος ὅμως τοῦ ὅπλου ἐπὶ τέλους τοῦ Δελημουσταφᾶ καὶ πληγωθέντος τὴν χεῖρα, ἐξορμήσαντες οἱ περὶ τὸν Βουρδουμπὰν Ἕλληνες περιεκύκλωσαν ταχέως πολλοὺς Τούρκους εἰς τὴν θέσιν των, τοὺς ὁποίους ἐφόνευσαν ἅπαντας ὁμοῦ καὶ τὸν ἀρχηγὸν Δελημουσταφᾶν·

Κριτοβουλίδης, 124-125

Βαθειακό, Αμάρι