Εκστρατεία στην ανατολική Κρήτη και ήττα στο Μοχό

Η Συνθήκη του Λονδίνου το καλοκαίρι του 1827 έδωσε νέες ελπίδες για την αναγνώριση ενός ελληνικού κράτους. Οι επαναστάτες της Κρήτης αναδιοργανώθηκαν για να συμπεριληφθεί το νησί στην Ελλάδα. Για το λόγο αυτό οργανώθηκε εκστρατεία στα ανατολικά και αποβιβάστηκαν στον Άγιο Νικόλαο πολλά ένοπλα σώματα και στρατοπέδευσαν στον Μοχό, τις Γωνιές και το Κράσι. Όμως οι οθωμανικές δυνάμεις συγκεντρώθηκαν στα Μάλια και κατάφεραν να διασκορπίσουν τους επαναστάτες.

Περὶ τὰς ἀρχὰς λοιπὸν τοῦ μηνὸς Νοεμβρίου ἀπεβιβάσθησαν ἐκ 10 ἢ 12 γραμβουσιανῶν πλοίων ἕως 1.500 στρατιῶται Κρῆτες καὶ ἐπίκουροι ὑπὸ τὴν ἀρχηγίαν τοῦ Ἰωάννου Χάλη εἰς τὸν λιμένα Ἅγιος Νικόλαος τῆς ἐπαρχίας Μινώας. Ἡνώθη δὲ παρευθὺς μετ’ αὐτῶν τότε ἐκεῖ ὁ Καζάνης, ὁ Κωσταντὴς Στακάκης καὶ Γρηγόριος ὁ Κομητιανὸς μὲ τοὺς περὶ ἑαυτούς· […] Τετρακόσιοι δὲ Κρῆτες ἔμπειροι καὶ ἐκλεκτοὶ στρατιῶται, συναθροισθέντες ἐν τῷ μεταξὺ ἀπὸ διαφόρους νήσους εἰς Κάρπαθον, μετέβησαν μετὰ τὰς εἰρημένας νίκας καὶ αὐτοὶ εἰς Ἅγιον Νικόλαον τῆς Μινώας ὑπὸ τὴν ὁδηγίαν τοῦ Π. Ζερβουδάκη, Μ. Μαλικούτη, Μ. Μαγουλάκη καὶ Μ. Κουρμουλάκη. […] Ἐξαπέστειλεν ὅμως εἰς Ἡράκλειον σῶμα Ἀλβανῶν ἐκ 400 περίπου ἱππέων καὶ πεζῶν, ἑνωθέντων μετὰ τῶν ἐκεῖ Τούρκων. Ἐκστρατεύσαντες λοιπὸν καὶ ἐκεῖθεν τρισχίλιοι περίπου μὲ πυροβόλα καὶ ἱππικὸν, καὶ ἐλθόντες μετὰ δεκαπέντε ἡμέρας, ἐτοποθετήθησαν εἰς Μάλια, χωρίον τῆς ἐπαρχίας Πεδιάδος. Ἐτοποθετήθησαν ὁμοίως τότε καὶ οἱ Ἕλληνες πλέον τῶν τρισχιλίων, μέρος μὲν εἰς τὰ περὶ τὸ χωρίον Μοχόν, μέρος δὲ εἰς Κράσσι καὶ Γωνιαῖς, ἔχοντες βεβαίαν τὴν νίκην ὡς ἐκ τῆς ὀχυρότητος τῶν θέσεών των. […] Οἱ Τοῦρκοι ὅμως, δραστηριώτεροι καὶ ἐμπειρότεροι, ὥρμησαν πρῶτοι ἐκ τῆς πρωίας εἰς τὸ ὀχύρωμα τοῦ Βούλγαρι πρὸς τὸν Μοχόν, ὅπου εὗρον ἀντίστασιν. […] Διακόσιοι περίπου Ἕλληνες ἀπωλέσθησαν τότε κατὰ τὴν ποταμοπλοΐαν, τὴν τροπὴν καὶ τὴν μικρὰν συμπλοκὴν ἐκείνην, καὶ μόλις περὶ τοὺς 30 ἢ καὶ 40 ἐκ τῶν Τούρκων.

Κριτοβουλίδης, 378-384

Μοχός, Ηράκλειο