Οδηγίες για εκπαιδευτικούς

Η ιστορία τοπικής κλίμακας με την αξιοποίηση χάρτη

Η εξέταση του «τόπου» αποτελεί θεμελιακή μονάδα της ιστοριογραφικής/ ερευνητικής και διδακτικής προσέγγισης της ιστορίας και εντάσσεται στην γενική και παγκόσμια ιστορία, είτε ως ιστορία της ιδιαίτερης πατρίδας, είτε ως ιστορία της ευρύτερης περιοχής, είτε ως ιστορία της περιφέρειας.

Η μελέτη της ιστορίας της επανάστασης στην Κρήτη με βασικούς άξονες τον τόπο και τον χρόνο (χωρόχρονο) – χωρίς ουσιαστικά να διαφοροποιείται σε αρχές και μεθόδους από κάθε άλλη ιστοριογραφική επιτέλεση – αναδεικνύεται ως ένα σημαντικό και χρήσιμο πεδίο μαθησιακών και εκπαιδευτικών διεργασιών σε τοπική κλίμακα, συμβάλλοντας στην ανάδειξη και αξιοποίηση της δημιουργικότητας και των ενδιαφερόντων των μαθητών και μαθητριών, του πολιτισμικού τους αποθέματος και της ιστορικής – πολιτισμικής τους συνείδησης.Τα παιδιά αισθάνονται ότι συμμετέχουν ενεργά στην εξέταση μιας ιστορίας που την βρίσκουν απτή και άμεση, και κυρίως έχουν την αίσθηση του «συνανήκειν», καθώς έχει επίδραση σε αυτά.

Η μέθοδος που επιλέχθηκε για την προσέγγιση της επαναστατικής ιστορίας της Κρήτης με τη χρήση του χάρτη (ο οποίος ανέκαθεν κατείχε σημαντική θέση στην αισθητοποίηση της εξιστόρησης των γεγονότων), αφενός προσφέρει την δυνατότητα στους/ στις μαθητές/ μαθήτριες και εκπαιδευτικούς να παράγουν καινοτόμο ψηφιακό και διαδικτυακό υλικό και αφετέρου συμβάλλει στην ανάπτυξη αναβαθμισμένων δεξιοτήτων ψηφιακής ανάγνωσης και εξαγωγής συμπερασμάτων εκ μέρους των παιδιών.

Μαθητοκεντρικός προσανατολισμός της διδασκαλίας της ιστορίας

Ο προσανατολισμός της διδασκαλίας ιστορίας με τον τρόπο αυτό καθίσταται πιο μαθητοκεντρικός, δίνοντας χώρο αφενός στην αυτενέργεια των μαθητών/ μαθητριών και γενικά σε μια πιο αποτελεσματική υποστήριξη της μάθησης με την κινητοποίηση του ενδιαφέροντός τους και της περιέργειάς τους, και αφετέρου στην καλλιέργεια επικοινωνιακών σχέσεων στα συμμετέχοντα μέλη της τάξης.

Ο συνδυασμός εικόνων και λέξεων είναι ένας αποτελεσματικός τρόπος μελέτης των παιδιών, όπως π.χ. οι χρονολογικοί σταθμοί (αισθητοποίηση του χρόνου) που διευκολύνουν τη μελέτη της χρονολογίας στην ιστορία (χρονολογική διάταξη των ιστορικών γεγονότων και εξελίξεων). Η οπτικοποίηση των επιπέδων της πληροφορίας με μορφή χρονοδιαγράμματος καταδεικνύει αλλαγές, συνέχειες, ακολουθίες, ιστορικές αφηγήσεις, ή συμβάντα. Παράλληλα δε, μέσω αυτής οι μαθητές/ μαθήτριες αντιλαμβάνονται ότι το παρόν διαφέρει και εξελίσσεται σε σχέση με το παρελθόν.

Ο ψηφιακός διαδικτυακός χάρτης λειτουργεί εναλλακτικά, μετασχηματίζοντας τα συμβατικά/ παραδοσιακά εποπτικά μέσα, μέσω του ψηφιακού επανασχεδιασμού παραδοσιακών συμβατικών δραστηριοτήτων: γρήγορη και εύκολη ομαδοσυνεργατική επεξεργασία της πολυμεσικής ιστορικής πληροφορίας, διαμοιρασμός και άμεση ανατροφοδότηση (επικοινωνία και κοινή προσπάθεια των μαθητών/ μαθητριών), δυνατότητα ανάπτυξης νέων δραστηριοτήτων από εκπαιδευτικούς και μαθητές/ μαθήτριες. Οι μαθητές/ μαθήτριες αξιοποιούν το πολυμεσικό περιεχόμενο (εικόνες, μουσική, ήχο) για ανατροφοδότηση από την ομάδα των συμμαθητών/ συμμαθητριών τους που διαμορφώνεται και εκείνη με τη σειρά της σε διαδικτυακή κοινότητα, και αναζητούν στοιχεία «χαράσσοντας» ιστορικές διαδρομές μέσα από τις ηλεκτρονικές συσκευές.

Σχεδιασμός και περιεχόμενο του διαδικτυακού ψηφιακού χάρτη

Κύριος στόχος του έργου αποτέλεσε η διασφάλιση της αποτελεσματικής αξιοποίησης του από το κοινό στο οποίο κυρίως απευθύνεται, τους/ τις μαθητές/ μαθήτριες και τους/ τις εκπαιδευτικούς. Ο σχεδιασμός και η ανάπτυξη του διαδικτυακού και διαδραστικού ψηφιακού χάρτη των επαναστατικών γεγονότων στην Κρήτη ακολούθησε ορισμένες αρχές στην ανάδειξη του ιστορικού γίγνεσθαι:

• Το ψηφιακό διαδικτυακό υλικό συνδυάζει τη γεωγραφία με την τοπική ιστορία  για τον γεωγραφικό και ιστορικό προσανατολισμό των μαθητών/ μαθητριών αναφορικά με ένα θεμελιώδες ιστορικό γεγονός, όπως είναι η ελληνική επανάσταση στο νησί.
• Στον ψηφιακό χάρτη της Κρήτης είναι τοποθετημένα σημεία όπου έλαβαν χώρα γεγονότα και μάχες σχετικά με την επανάσταση, με χρήση καρφίτσας. Σε καθεμιά συμπληρώνεται πολυτροπική πληροφορία (με κείμενο, εικόνα και μουσική, αν επιλεγεί από τον χρήστη ή την χρήστρια).
• Τα ιστορικά γεγονότα παρουσιάζονται ομαδοποιημένα ανά έτος επανάστασης. Μάλιστα, για διευκόλυνση του/ της χρήστη/ χρήστριας δίνεται στην αρχή ένας συγκεντρωτικός πίνακας όπου πατώντας επάνω σε κάθε έτος ανοίγει το χρονολόγιο ανά περιοχή και νομό.
• Το ύφος του αφηγηματικού κειμένου αντιστοιχεί στο επίπεδο (γνωστικό/ ηλικιακό) των σημερινών μαθητών/ τριών. Σύντομες προτάσεις, απλή σύνταξη και αποφεύγονται κατά το δυνατό δύσκολες έννοιες.
• Για αφύπνιση του ενδιαφέροντος των παιδιών και παράλληλα καλύτερη πρόσληψη της πληροφορίας από τους μαθητές/ μαθήτριες, δίνεται ένας τίτλος στον τόπο ή στην περιοχή όπου έλαβε χώρα ένα γεγονός π.χ.  Λούλος Κεραμειών Χανίων. Πρώτη μεγάλη νίκη των επαναστατών, κ.λπ.
• Σε υπόμνημα, κωδικοποιημένα, πληροφορούνται οι εκπαιδευτικοί και οι μαθητές/ μαθήτριες ότι ένα γεγονός είναι πολεμικό, διπλωματικό, πολιτικό, ή αφορά εμφύλιες διαμάχες, ή αντίποινα με μια ένδειξη. Έτσι, ο/ η μαθητής/ μαθήτρια αλλά και ο / η εκπαιδευτικός θα ξέρουν εύκολα και γρήγορα περί τίνος πρόκειται και θα κάνουν την επιλογή τους για τη διδακτική αξιοποίηση του χάρτη.
• Επιπλέον, υπάρχει η δυνατότητα απόκρυψης – εμφάνισης των πληροφοριών. Η ιστορική πηγή δεν παρουσιάζεται από την αρχή αλλά εμφανίζεται μαζί με το κείμενο όταν ανοίγει το παράθυρο με την ιστορική πληροφορία. Στην περίπτωση αυτή να επισημάνουμε στους χρήστες/ χρήστριες (μαθητές/ εκπαιδευτικούς) ότι στις πηγές θα βρουν περισσότερες λεπτομέρειες και σε κάποιες η αναφορά είναι μεγαλύτερη.
• Τα κείμενα ακούγονται επίσης προφορικά γιατί με τον τρόπο αυτό εμπλέκεται κι άλλη μια αίσθηση στην πρόσληψη της πληροφορίας. Ωστόσο η δυνατότητα αυτή κρίνεται λειτουργική και για τα άτομα που έχουν προβλήματα όρασης.
• Ο διαδικτυακός ιστορικός χάρτης διαθέτει μεν όλα τα στοιχεία ενός παραδοσιακού συμβατικού χάρτη αλλά παράλληλα έχει και καινοτόμα στοιχεία, όπως: εργαλεία μεγέθυνσης ή σμίκρυνσης, μετακίνησης στην επιφάνειά του, συνδυασμός του χάρτη με ήχο (ο ήχος ακούγεται πατώντας τον κέρσορα δεξιά πάνω στο εικονίδιο με το μουσικό κομμάτι), επαναπροβολή των χαρτογραφικών δεδομένων, αναγραφή δεδομένων, όταν ο δρομέας (κέρσορας) του ποντικιού τοποθετείται πάνω σε ένα επιλεγμένο σημείο, εστίαση στην παρουσίαση μιας υποκατηγορίας χαρτογραφικών δεδομένων.
• Τέλος, οι μαθητές/ μαθήτριες, έχουν τη δυνατότητα της αναζήτησης με λέξεις κλειδιά.